ควันหอมที่ลอยเอื่อยๆ ขึ้นสู่ท้องฟ้า ต้นกำเนิดของกลิ่นมาจากไม้ชิ้นเล็กๆ ที่เผาในกระถาง......ไม้จันทน์หอมคือไม้ชิ้นเล็กๆ ที่เป็นต้นกำเนิดของกลิ่นหอมที่ลอยคละคลุ้งอบอวล
ไม้จันทน์หอมมีน้ำมันหอมระเหยในราก เนื้อไม้ ดอกไม้ จึงเป็นไม้ที่มีกลิ่นหอมทั้งต้น ถ้านำไปสกัดน้ำมันหอมระเหยจะได้น้ำมันหอมเรียกว่า Sandalwood oil เป็นน้ำมันหอมที่มีราคาแพงมาก คนโบราณจัดเป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์หรือไม้ชั้นสูงที่นำมาใช้ในพระราชพิธีต่างๆ
ในตำรายาไทยมีการระบุตัวยาจันทน์หอมไว้หลากหลายตำรับ โดยเฉพาะตำรับยาหอม ถือเป็นตัวยาสำคัญ ต้น ขับลมในลำไส้ แก้จุกเสียดแน่นเฟ้อ แก้ปวดท้อง แก้ปิด แก้ธาตุพิการ และขับโลหิตระดู เนื้อไม้ แก้คลื่นเหียนอาเจียน บำรุงหัวใจ แก้ลมวิงเวียน บำรุงประสาท แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำและขับพยาธิ แก่น บำรุงหัวใจ แก้ลมอาเจียน แก้ลมวิงเวียน แก้ดีพิการ ชูกำลัง แก้อ่อนเพลีย และแก้ตับพิการ ใบ บำรุงประสาท แก้ไข้ แก้ปอด ตับดีพิการ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้แน่นเฟ้อ แก้ปวดท้อง แก้ธาตุพิการ และขับโลหิตระดู ทั้งต้นขับลมในลำไส้ แก้จุกเสียด แน่นเฟ้อ แก้ปวดท้อง แก้ธาตุพิการ บำรุงเลือดลม น้ำมันหอมระเหยเป็นยาแก้ลม ยาบำรุงหัวใจ หรือเอาแก่น/เนื้อไม้บดเป็นผงละเอียดผสมน้ำอย่างข้นใช้พอกหน้า มีสรรพคุณบำรุงผิวหน้ารักษาสิวและฝ้า ช่วยให้ใบหน้าขาว
ได้มีการนำดอกไม้จันทน์มาใช้ในเชิงสัญลักษณ์ในงานฌาปนกิจศพจนกลายเป็นธรรมเนียมปฏิบัติงาน ก่อนเผาศพจะมีการวางดอกไม้จันทน์และเคารพศพเป็นครั้งสุดท้าย และดอกไม้จันทน์ทั้งหลายนั้นก็จะถูกเผารวมกับศพ แต่กาลก่อนนั้นธรรมเนียมการใช้ดอกไม้จันทน์จะใช้ดอกไม้แท้ๆ เพราะเชื่อว่ากลิ่นหอมของดอกไม้จันทน์จะนำดวงวิญญาณของผู้ล่วงลับไปสู่สรวงสวรรค์ แต่เนื่องจากมีราคาแพงและเป็นของหายาก เป็นของสูงและต้องห้าม จึงมีการจำกัดใช้ในเฉพาะพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์เท่านั้น
มีบันทึกไว้ว่าในสมัยรัชกาลที่ 5 เริ่มมีการหาวัสดุอื่นๆ ประดิษฐ์ทำดอกไม้จันทน์เทียมขึ้น เพราะดอกไม้จันทน์เริ่มหายาก โดยในยุคแรกๆ นั้นใช้ไม้จันทน์มาทำโดยทำเป็นแผ่นบางๆ
ต่อมาการใช้ดอกไม้จันทน์วางเคารพศพได้เริ่มขยายสู่ประชาชนสามัญชนทั่วไปจวบจนถึงปัจจุบันที่กลายเป็นธรรมเนียมปฏิบัติ ส่วนวัสดุที่ใช้ทำดอกไม้จันทน์ก็ได้มีการพัฒนาใช้วัสดุอื่นๆ มากขึ้นอย่างที่เราเห็นในปัจจุบัน แม้กระทั่งทุกวันนี้การทำดอกไม้จันทน์กลายเป็นอาชีพเสริมสำหรับกลุ่มแม่บ้านต่างๆ เป็นงานฝีมือที่สร้างรายได้งามอาชีพหนึ่ง และมีรูปแบบเป็นดอกกุหลาบบ้าง ดอกแก้วบ้าง แล้วแต่การปรับประยุกต์
การนำไปใช้ประโยชน์อื่นๆ เช่น ทำหีบใส่เสื้อผ้า เครื่องกลึงและแกะสลัก ทำหวี ธูป และน้ำมันหอมนำไปใช้ปรุงเครื่องหอมและเครื่องสำอาง สมัยก่อนการนำมาใช้ประโยชน์จะต้องเอาที่ยืนต้นตายมาแล้วไม่น้อยกว่า 6 ปี ต้นที่ยืนต้นตายจะมีกลิ่นหอมมาก
ปัจจุบันมีการทำการวิจัยเกี่ยวกับประ โยชน์และสรรพคุณของไม้จันทน์หอมและพบว่ายังมีการนำไปใช้ประโยชน์ทางด้านยาและเวชสำอางได้อีกมากมาย ดังตัวอย่างผลการทดลองฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาและการทดลองทางคลินิกระบุว่า ยับยั้งระบบประสาทพาราซิมพาเทติกที่ลำไส้ ยับยั้งการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเรียบที่ลำไส้ ลดอัตราการเต้นของหัวใจ เพิ่มแรงบีบตัวของหัวใจ ต้านฮีสตามีน ลดความดันโลหิต เพิ่มระดับ epinephrine ยับยั้งออกซิเดชั่น ยับยั้งการก่อเกิดมะเร็ง ยับยั้งฟันผุ ระงับกลิ่นปาก
ประเทศไทยมีพื้นที่ไม้จันทน์หอมธรรม ชาติไม่มากนักมักพบในอุทยานแห่งชาติ แต่ปัจจุบันก็มีการปลูกเพื่อใช้ในทางเศรษฐกิจมากขึ้นก็เป็นเรื่องที่น่าสนใจไม่น้อย ถ้ามองในเรื่องเศรษฐกิจแล้วยังสามารถต่อยอดได้อีกเยอะ.